อุปมาอุปไมย หมายถึง การเปรียบเทียบกัน. ประกอบด้วยคำว่า อุปมา กับ อุปไมย. อุปมา ถ้าเป็นกริยา หมายถึง เปรียบเทียบ
เช่น ในเรื่องสามก๊กสำนวนเจ้าพระยาพระคลัง (หน) มีข้อความว่า “อันธรรมดาพี่น้องกันนั้นอุปมาเหมือนหนึ่งแขนซ้ายแขนขวา เหตุใดท่านจะมาคิดใจเบาตัดแขนซ้ายขวาเสียนั้นไม่ควร” อุปมา ถ้าเป็นคำนาม จะหมายถึง สิ่งหรือข้อความที่ยกมาเปรียบ เช่น วรรณคดีเรื่องระเด่นลันไดที่ว่า “สูงระหงทรงเพรียวเรียวลูด งามละม้ายคล้ายอูฐกะหลาป๋า” อูฐกะหลาป๋าเป็นอุปมาหรือเป็นข้อความที่ยกมาเปรียบรูปร่างของนางประแดะ
ส่วนคำว่า อุปไมย หมายถึง สิ่งหรือข้อความที่ยกมาเพื่อเปรียบเทียบกับสิ่งที่เด่นชัดกว่าเพื่อให้เข้าใจแจ่มแจ้ง เช่น “งามโอษฐ์ดังใบไม้อ่อน งามกรดังลายเลขา” โอษฐ์หรือปาก และกรหรือแขน เป็นคำอุปไมยหรือคำยกมาเพื่อเปรียบเทียบกับสิ่งที่เด่นชัดกว่าคือลักษณะของใบไม้อ่อน และลวดลายที่จิตรกรบรรจงวาด
